Page 107 - Izahname

kadar elektr k sektörünün her adımında yer alan b r aktördür. Bu durum Ş rket ç n değerl b r p yasa b lg s
yaratmakta ve rekabette öneml b r avantaj sağlamaktadır.
Sektöre Genel Bakış
Bu bölümdeki bilgiler, genel bir bakış açısı oluşturmak amacıyla, PwC Yönetim Danışmanlığı A.Ş. ve APlus
Enerji Yatırım Danışmanlık Teknoloji ve Ticaret A.Ş. tarafından hazırlanan Ağustos 2020 tarihli “Türkiye
Elektrik Piyasasına Genel Bakış” raporu (“Sektör Raporu”) esas alınarak hazırlanmıştır. Şirket tarafından
bilindiği ve tespit edildiği kadarıyla Sektör Raporu’nda gerçeği yanlış veya yanıltıcı şekilde yansıtacak
olgulara yer verilmemiştir.
Bu bölümde yer alan projeksiyonlar ve ileriye dönük ifadeler gelecekteki performansın taahhüdünü
oluşturmamaktadır. Karşılaşılan olaylar ve koşullar mevcut beklentilerden önemli ölçüde farklı olabilmektedir.
Çok sayıda faktör bu farklılıklara neden olabilmekte veya bu farklılıklara sebep bulunabilmektedir.
Tarihsel Gelişim
Türkiye elektrik piyasası, başlangıç dönemi, yapılanma dönemi ve büyüme dönemi olarak üç döneme
ayrılabilir. Piyasa yapısı, devlete ait tek bir kuruluşun tüm elektrik piyasası işleyişinden sorumlu olduğu bir
modelden, özel teşebbüslerin elektrik piyasasına dahil olduğu bir modele doğru tamamen değişmiştir.
1920’lerden 1960’lara uzanan başlangıç dönemi ülke genelinde elektrik kullanımını yaygınlaştırmak ve
arttırmak amacıyla kamu kuruluşları ve özel kuruluşlar tarafından finanse edilen çeşitli aksiyonların hayata
geçirildiği dönemdir. Türkiye Cumhuriyeti, 1923 yılında kurulduğunda, toplam kurulu elektrik üretim
kapasitesi 32 MW ve kişi başına tüketim 3,3 kWh idi. 1930’larda kamulaştırılan özel girişimlerin o dönemde
sektörün neredeyse tamamına hakim olması, kamulaştırmadan sonra devletin, piyasadaki tek katılımcı olarak
kalmasına sebep olmuştur. 1935'ten sonra, kalkınma bankaları, belediyeler ve DSİ de dahil olmak üzere birçok
12
devlet kurumu, üretim, iletim ve dağıtım kapasitelerini artıracak yatırımlar yapmaya başlamıştır .
1960’lar ve 2000’ler arasındaki yapılanma dönemi, Türkiye elektrik piyasasında devlet tarafından uzun vadeli
stratejik planların yapıldığı, kurulu güçte önemli artışların meydana geldiği ve piyasanın serbestleşmesine
yönelik çalışmaların başladığı dönemdir. TEK ve ETKB gibi düzenleyici kurumların ortaya çıkması ve
reformu bu dönemde gerçekleşmiştir. 1993 yılında TEK, üretim ve iletim için Türkiye Elektrik İletim A.Ş.
(“TEAŞ”) ve dağıtım için TEDAŞ olmak üzere iki ayrı şirkete ayrılmıştır. Yapılandırma dönemi sırasında
elektrik üretimi, bağımsız elektrik üreticilerine doğru kaymaya başlamıştır. Bağımsız elektrik üreticileri, 1995
yılında sahip oldukları toplam 35 MW kurulu güçten, 2000 yılında 1.985 MW kurulu güce ulaşmıştır. Bu
dönemde, aynı zamanda Yap-İşlet-Devret ve Yap-İşlet-Sahip Ol gibi kamu-özel ortaklığı projeleri ve devlete
ait elektrik santrallerinin özelleştirilmeleri gerçekleştirilmiştir. 1984 ila 2001 yılları arasında toplam 2.450 MW
kurulu güce sahip 24 santral, Yap-İşlet-Devret mekanizması kapsamında devreye alınmıştır. 1998 ila 1999
yılları arasında ise 6.100 MW kurulu güce sahip 5 santral yap-işlet-sahip ol mekanizması kapsamında ihale
edilmiş ve bu santraller 2004 yılında devreye alınmıştır.
2000’li yıllardan günümüze kadar süren büyüme döneminde rekabetçi bir piyasa geliştirmek ve sürdürülebilir
büyümeyi sağlamak amacıyla eski Elektrik Piyasası Kanunu 2001 yılında yürürlüğe girmiştir. Yasa
kapsamında EPDK’nın kurulması gibi önemli piyasa yapısı değişiklikleri gerçekleşmiştir. Ayrıca TEAŞ,
iletim için TEİAŞ, üretim için EÜAŞ ve toptan satış için Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (“TETAŞ”)
olmak üzere üç ayrı şirkete bölünmüştür. İlerleyen yıllarda Türkiye elektrik piyasasında çok sayıda Yap-İşlet-
Devret ve Yap-İşlet-Sahip Ol özelleştirmesi gerçekleşmiştir. Bağımsız elektrik üreticilerinin kurulu güç
içerisindeki paylarının 2001-2020 yılları arasında %9’dan %68’e (lisanssız santraller dahil %75’e)
yükselmesiyle birlikte, elektrik piyasasında bağımsız elektrik üreticilerinin rolü önemli derecede artmıştır.
2005 yılında Yenilenebilir Enerji Kanunu çıkarılmış ve o dönemde sınırlı ilgi gören yenilenebilir enerji
yatırımları için bir teşvik mekanizması olan YEKDEM ortaya çıkmıştır. 2006 yılında, dengeleme ve uzlaştırma
mekanizmalarının devreye girmesiyle organize elektrik piyasası kurulmuş, ardından 2009 yılında gün öncesi
planlama mekanizması devreye girmiştir. 2011 yılında Yenilenebilir Enerji Kanunu’nda yapılan değişiklikle
YEKDEM revize edilmiş ve yenilenebilir enerji kapasite yatırımlarında büyüme sağlanmıştır. Bu dönemde

12 Kaynak: “Türkiye’nin Enerji Sektöründeki Dönüşümünün Dönüm Noktaları ve Zorlukları” raporu, Dünya Bankası,
Temmuz 2015 (Rapor Numarası: ACS14951)

107