Page 116 - Izahname

Spot piyasalar, gün öncesi piyasası ve gün içi piyasasından oluşmaktadır ve faaliyetleri EPİAŞ tarafından
yürütülmektedir. Bu piyasalar için bir takas odası ve takas uzlaştırma mekanizması bulunmaktadır. Piyasalarda
hem elektrik talebi hem de üretimi yer almaktadır. Elektrik enerjisinin satışının yapılacağı günün bir önceki
gününde, talep tarafı ve üretim tarafı katılımcıları ertesi gün için saatlik bazda fiyat ve miktara göre tekliflerini
sunmaktadır. Piyasa işletmecisi, gün öncesi piyasası fiyatı (“PTF”) belirlemek için teklifleri “merit order”
yapısında bir sıralamaya dizmektedir. Gün içi piyasası, bütün açık pozisyonların gün içinde kapatılması için
kullanılmaktadır. Gün öncesi ve gün içi piyasa işlemlerinden sonra açık kalan pozisyonlar “dengesizlik” olarak
atfedilmektedir ve bu pozisyonlar %3 marj ile faturalandırılmaktadır. Örneğin, kendi pozisyonlarını kapamak
için, talebi aşan miktarda üretim yapanlar, ürünlerini PTF’nin %3 altında satmakta, talebin altında kalacak
miktarda üretim yapanlar ise PTF’nin %3 üzerinde alım yapmaktadır. Spot market faturaları işlemlerin ertesi
günü ödenmektedir. Dengesizlik giderleri veya gelirleri, ilgili ayın 15. günü olan (ya da 15. günü izleyen ilk
iş gününde) takas sonrasında faturalandırılmakta ve 7 iş günü sonrasında (genellikle ayın 25. Gününde)
ödenmektedir
Gerçek zamanlı piyasalar, ikili anlaşmalar ve spot piyasalarda meydana gelebilecek beklenmedik bir
gelişmenin yaratabileceği gerçek zamanlı dengesizliklerin oluşmasını önlemektedir. Gerçek zamanlı piyasalar,
sıklık derecesini belirlemektedir ve sürekli olarak arz ve talebi dengelemektedir. Gerçek zamanlı piyasalar yan
hizmetler piyasası ve dengeleme güç piyasasından oluşmaktadır. Bu piyasalar TEİAŞ tarafından
yürütülmektedir. Primer ve sekonder frekansların kontrolü yan hizmetler piyasası tarafından sağlanırken,
tersiyer frekans kontrolü dengeleme güç piyasası tarafından sağlanmaktadır.
Piyasa dinamikleri
Devletin yenilenebilir enerji kurulu gücünü genişletmeye yönelik girişimleri, pazara çok sayıda yeni
katılımcının girmesiyle sonuçlanarak oldukça parçalanmış bir pazara yol açmıştır. Bu, sektörde deneyime
sahip üretim odaklı şirketler, enerji santralleri inşa etmek için deneyimlerinden yararlanan inşaat şirketleri ve
elektrik üretiminin çevre birimi olan küçük portföylere sahip şirketler de dahil olmak üzere çeşitli
yatırımcıların üretim pazarından pay almasına sebep olmuştur. Aşağıdaki grafik, Ağustos 2020 itibarıyla
yenilenebilir enerjilerdeki net kurulu güce göre kamuya ait olmayan en büyük on şirketi göstermektedir:

Kaynak: Sektör Raporu, EPİAŞ
Türkiye’de enerji fiyatı dinamikleri
Türkiye elektrik piyasasında fiyatlar, en ucuz kaynaktan en pahalıya yeni elektrik üretim kaynaklarını
çevrimiçi hale getirerek piyasadaki elektrik arzını ekonomik olarak optimize etmeyi amaçlayan merit order
sistemi ile belirlenmektedir. Fiyatlar tipik olarak, kend elektr k üret mler n yöneteb len ve düşük f yat
dönemler boyunca satış yapmamayı terc h edeb len rezervuarlı HES'ler ve doğal gaz santralleri veya akaryakıt
santralleri gibi enerji santralleri (“fiyat belirleyici santraller”) tarafından belirlenir. Bu santraller, baz yük
santrallerine göre daha hızlı ve verimli bir şekilde üretimi kısa sürede durdurup başlatabilen, ancak yakıt

116